HIRSIZLIK SUÇU
Hırsızlık suçu, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiş olan bir suçtur. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 141. maddesinde hırsızlık suçu düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, bir kişinin başkasına ait eşyayı hukuka aykırı olarak ele geçirmesi veya alması ve bu eşyayı zilyetliğinden yoksun bırakması durumunda hırsızlık suçu işlenmiş olur.
TCK m. 141/1 ‘de suçun temel biçimi.
TCK m. 142-143 nitelikleri halleri düzenlenmiştir.
HIRSIZLIK SUÇUYLA KORUNAN HUKUKSAL YARAR
Hırsızlık suçuyla korunan esas hukuksal değer MÜLKİYET olmakla beraber zilyetlikte korunmaktadır. Yargıtay kararlarına bakıldığında da hırsızlık suçunun hem mülkiyet hem de zilyetlik korunduğu görülmektedir.
Hırsızlık suçunda ekonomik bir değer taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın belirli bir malın alınması söz konusudur.
HIRSIZLIK SUÇUNUN FAİLİ KİM OLABİLİR?
Hırsızlık suçunun faili, suça konu malın sahibi dışında herhangi bir kişi olabilir.
HIRSIZLIK SUÇUNUN UNSURLARI NELERDİR?
Hırsızlık suçuna konu olan malın mülkiyeti fail dışında bir başka kişiye ait olmalıdır.
Hırsızlığa konu mal taşınabilir olmalıdır. Suçun tanımında geçen “bulunduğu yerden alma” unsurunun taşınmazlar bakımından gerçekleşmesi mümkün olmadığından taşınmazlar bu suça konu olması beklenemez.
HIRSIZLIK SUÇU ŞİKAYET ve ZAMANAŞIMI
Hırsızlık suçu, takip şikayetlerine bağlı suçlar arasında özellikler, suçun bir şikayet süresi yoktur.
Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen suçlar için belirli zamanaşımı süreleri vardır. Hırsızlık suçunun zamanaşımı süresi de buna dahildir. Zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren belirli bir zaman dilimidir. Bu süre, suçun türüne göre değişiklik gösterebilir. Genellikle, hırsızlık gibi suçlar için zamanaşımı süresi 8 yıldır. Yani, hırsızlık suçunun işlendiği tarihten itibaren 8 yıl içinde soruşturma şikayetine tabidir. Ancak, bazı durumlarda bu süre uzatılabilir veya kesilebilir.
Şikayetçi, kamu davası açıldıktan sonra duruşmaların devam ettiği herhangi bir aşamada müdahale talebinde bulunarak ceza davasında taraf sıfatını kazanabilir. Şikayetten vazgeçme, kamu davasının düşmesi sonucunu doğurmaz.
HIRSIZLIK SUÇUNDA UZLAŞTIRMA
Basit hırsızlık suçu uzlaştırmaya tabi suçlardandır. Uzlaştırma kapsamında olması nedeniyle gerek soruşturma aşamasında gerekse kovuşturma aşamasında, uzlaştırma prosedürünün uygulanması eğer uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilmesi gerekir.
BASİT HIRSIZLIK SUÇU
Basit hırsızlık suçu TCK m.141/1’de düzenlenmiştir.
Hırsızlık
Madde 141- (1) Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
NİTELİKLİ HIRSIZLIK SUÇU
Hırsızlık suçunda cezanın ağırlaştırılmasını gerektiren nitelikli haller TCK m. 142’de sayılmıştır. Bu fıkrada sayılan nitelikli haller seçimlik olup somut olayda birden fazlasının bir arada gerçekleşmesi cezanın alt ve üst sınırlar arasında belirlenmesi açısından dikkate alınacaktır.
Madde 142- (1) Hırsızlık suçunun;
a) Kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında,
b) (Mülga: 18/6/2014-6545/62 md.)
c) Halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında,
d) Bir afet veya genel bir felaketin meydana getirebileceği zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanan eşya hakkında,
e) Adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında,
f) (Mülga: 2/7/2012-6352/82 md.)
İşlenmesi hâlinde, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Suçun;
a) Kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanarak,
b) Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle,
c) Doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak,
d) Haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak veya kilitlenmesini engellemek suretiyle,
e) Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle,
f) Tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak,
g) (…)57 büyük veya küçük baş hayvan hakkında,
h) (Ek: 18/6/2014-6545/62 md.) Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında,
İşlenmesi hâlinde, beş yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Suçun, bu fıkranın (b) bendinde belirtilen surette, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranına kadar artırılır.
(3) Suçun, sıvı veya gaz hâlindeki enerji hakkında ve bunların nakline, işlenmesine veya depolanmasına ait tesislerde işlenmesi halinde, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu fiilin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır ve onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
(4) (Ek: 6/12/2006 – 5560/6 md.) Hırsızlık suçunun işlenmesi amacıyla konut dokunulmazlığının ihlâli veya mala zarar verme suçunun işlenmesi halinde, bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikâyet aranmaz.
(5) (Ek: 18/6/2014-6545/62 md.) Hırsızlık suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır.
HIRSIZLIKLIK SUÇUNUN GECE VAKTİ İŞLENMESİ
Hırsızlık suçunun gece vakti işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Gece vaktinden anlaşılması gereken ” güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden” zaman dilimidir.
Suçun gece vakti işlenmesi durumunda suçunun ister nitelikli hali isterse basit hali işlenmiş olsun ceza yarı oranında artırılır.
Gece vakti konut içerisinde işlenen hırsızlıklarda suçun gece vakti işlenmesi, Yargıtay tarafından hem hırsızlık suçunun hem de konut dokunulmazlığını ihlal suçu bakımından ayrı ayrı nitelikli hal olarak uygulanmaktadır.
HIRISZLIK SUÇLARINDAN DAHA AZ CEZAYI GEREKTİREN NİTELİKLİ HALLER ve CEZASIZLIK NEDENLERİ
- Suçun paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde işlenmesi (TCK m.144/1-a)
Madde 144- (1) Hırsızlık suçunun; a) Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde, İşlenmesi halinde, şikayet üzerine, fail hakkında iki aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur
Bu nitelikli hal sadece paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde mülkiyet hakkına sahip olan fail bakımından uygulama alanı bulur. Eğer paydaş mülkiyet söz konusuysa ve alınan malın değeri paydaşın payının değerinin aşmıyorsa fiil cezalandırılmaz.
- Suçun hukuksal ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi (TCK m.144/1-b)
Madde 144- (1) Hırsızlık suçunun; b) Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla, İşlenmesi halinde, şikayet üzerine, fail hakkında iki aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur
Bu nitelikli hal söz konusu olabilmesi için kanun bazı şartlar aramaktadır. Bunlar;
- Söz konusu alacağın “hukuksal bir ilişkiye dayanması gerekmektedir.
- Böyle bir hukuki ilişkinin gerçekten mevcut olması gerekmektedir.
- Suçun konusunu oluşturan alacağın tahsili amacıyla işlenmiş olması gerekmektedir.
Hırsızlık suçunun işlendiği sırada alacağın tahsil kabiliyetinin olup olmaması önem taşımamaktadır.
- Malın değerinin az olması ( TCK m.145)
Madde 145- (1) Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, suçun işleniş şekli ve özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Bu durumda cezada indirim yapılabileceği gibi hakimin takdirine göre ceza vermekten de vazgeçebilir.
Değer az ise, verilecek cezadan mutlaka indirim yapılmalıdır gibi bir anlam da çıkartılmamalıdır. Diğer bir anlatımla indirim yapıp yapmama hususu her somut olayda özenle değerlendirilmelidir.
Nitekim Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun Dairemizce benimsenen içtihatları uyarınca; rögar kapağı, plaka, sürücü belgesi, kimlik belgesi ve bankamatik kartı gibi eşyaların hırsızlık suçuna konu olması halinde, ortaya çıkan tehlike veya bunların yeniden çıkartılması için sarf edilecek emek ve mesai vb.’de gözetilerek değer azlığı indirimi yapılmamalıdır.
Birden fazla suçun zincirleme biçimde işlenmesi halinde toplam değer değil her bir suçun konusunu oluşturan değer göz önüne alınmalıdır.
İştirak halinde işlenen suçlarda ise her bir suç ortağının payına düşen miktar değil malın tüm değeri göz önüne alınır.
- Kullanma hırsızlığı (TCK m.146)
Madde 146- (1) Hırsızlık suçunun, malın geçici bir süre kullanılıp zilyedine iade edilmek üzere işlenmesi halinde, şikayet üzerine, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilir. Ancak malın suç işlemek için kullanılmış olması halinde bu hüküm uygulanmaz.
Kullanma hırsızlığı suçunun oluşabilmesi için geçici yararlanma amacıyla alınan malın, kısa bir süre kullanıldıktan sonra sahibine geri verilmesi veya kolaylıkla bulunabileceği bir yere bırakılması, henüz bırakılmamış ise geri verilmek üzere alındığının açıkça anlaşılması ve iade amacının malın alınırken mevcut olması gerekmektedir.
- Zorunluluk Hali (TCK m.147)
Madde 147- (1) Hırsızlık suçunun ağır ve acil bir ihtiyacı karşılamak için işlenmesi halinde, olayın özelliğine göre, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
5237 sayılı TCK’nın 147. maddesine göre hırsızlık suçunun ağır ve acil ihtiyacı karşılamak için işlenmesi halinde, olayın özelliğine göre verilecek cezadan indirim yapılabileceği gibi, ceza verilmekten de vazgeçilebileceği belirtilmiştir
Acil olması, failin hukuksal korunan herhangi bir yararının tehlike ile karşı karşıya kalacak olması.
Ağır olması ile kastedilen durum ise ihtiyacın karşılanmaması halinde failden katlanmasının beklenemeyeceği bir düzeyde zararın meydana gelecek olmasıdır.
HIRSIZLIK SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK
Hırsızlık suçunda fail, mağdurun zararını giderirse etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanarak, cezasından indirim yapılabilir.
Mağdurun uğradığı zarar dava açılıncaya kadar (soruşturma aşamasında) giderilirse verilecek cezanın 2/3 oranına kadarı indirilir. Mağdurun uğradığı maddi zarar mahkeme dava açıldıktan sonra (kovuşturma aşamasında) giderilirse sanığa verilecek ceza 1/2 oranında indirilir.
HIRSIZLIK SUÇUNDA KOVUŞTURMA
Kural olarak re’sen kovuşturulur, daha az cezayı gerektiren haller ve kullanma hırsızlığı söz konusu olduğu durumlarda kovuşturma mağdurun şikayetine bağlıdır.
